Katern A - Hoofdstuk 2 - Arm en rijk

Cursus 1 - Wat hebben mensen nodig?

Waar je woont, hangt vaak ook af van of je arm of rijk bent. Maar wanneer ben je eigenlijk rijk? Als je in een Porsche rijdt, of als je elke dag naar school kunt gaan? En wanneer ben je arm? Als je geen zakgeld krijgt, of als je elke dag alleen rijst eet?

Basisbehoeften

In Nederland wonen we in een rijk land. Dat wil niet zeggen dat iedereen hier rijk is. Er zijn grote verschillen tussen wat de een heeft en wat de ander heeft, maar in ons land beschikken de meeste mensen wel over de volgende vier dingen:

• voedsel;
• onderdak;
• gezondheidszorg, dat is hulp van bijvoorbeeld dokters en ziekenhuizen;
• onderwijs.

Deze vier dingen noemen we de basisbehoeften of primaire behoeften. Als je niet in je basisbehoeften kunt voorzien, ben je arm. Op de wereld zijn meer arme mensen dan rijke. Veel zieke mensen kunnen bijvoorbeeld geen dokter betalen. Ook is voor veel ouders het schoolgeld voor hun kinderen te duur. De kinderen leren dan niet lezen en schrijven. Ze moeten werken omdat er anders niet genoeg geld is om eten te kopen (zie afbeelding hieronder). Als je hiermee te maken hebt, leef je in armoede of in slechte levensomstandigheden.

Verschillen in welvaart

De landen op de wereld verschillen niet alleen in levensomstandigheden. Er zijn ook grote verschillen in welvaart. De welvaart geeft aan hoeveel dingen je kunt kopen. Een ander woord voor welvaart is rijkdom. Als je wilt weten hoe welvarend een land is, kun je kijken naar de inkomsten van dat land. Arme landen hebben weinig inkomsten. Veel mensen kunnen de basisbehoeften niet betalen. Deze landen noem je ontwikkelingslanden.
Het is voor deze landen moeilijk hun situatie te verbeteren en zich zo te ontwikkelen dat ze niet meer lijden onder de armoede.

Grote verschillen

In Nederland zijn de meeste mensen niet straatarm, maar ook geen miljonair. Ertussenin zit een grote groep mensen die zonder problemen in hun basisbehoeften kunnen voorzien.
Ook in ontwikkelingslanden zijn niet alle mensen arm. Er is een kleine groep rijke mensen. Deze groep wordt de elite genoemd. De meeste mensen in arme landen zijn wel arm. Deze grote groep mensen noem je de massa.
Ze leven vaak in slechte omstandigheden. Dat geldt voor veel mensen op het platteland.
In de grote steden heb je heel verschillende wijken. De elite woont er in moderne villawijken en de arme mensen wonen in krottenwijken aan de rand van de stad.
Een ander verschil in arme landen is de positie van vrouwen en meisjes ten opzichte van die van mannen en jongens. Meisjes krijgen meestal minder onderwijs dan jongens en vrouwen verdienen meestal minder dan mannen.

Welvaart

In ons land is veel welvaart. Veel Nederlanders kunnen meer kopen dan hun basisbehoeften of hun primaire behoeften. Zij houden geld over voor secundaire behoeften. Secundaire behoeften zijn dingen die niet echt noodzakelijk zijn. We noemen ze ook wel luxe. Voorbeelden zijn sieraden, dvd’s, op vakantie gaan of naar de bioscoop.
Op de afbeelding hiernaast zie je mensen die aan het winkelen zijn. Wat mensen kunnen kopen, hangt af van hun inkomsten. Dat is het geld dat mensen krijgen of verdienen. Als mensen geld uitgeven aan dingen, noem je dat uitgaven. Het geld dat mensen te besteden hebben is hun budget.
Alles wat met geld te maken heeft, noemen we economie. Het kan gaan over je eigen portemonnee, maar ook over de inkomsten en uitgaven in een land. Economie is, net als aardrijkskunde en geschiedenis, onderdeel van het vak mens en maatschappij.